O caracol de Quimper

O caracol de Quimper Elona quimperiana é un molusco da familia Elonidae coñecido en Galicia por estar catalogado como En Perigo de Extinción no CGEA. Esta especie que en Europa só existe nas illas británicas e norte da península Ibérica tamén conta con poboacións na comarca de Fonsagrada.
Asociada a zonas con alta humidade ambiental encontra nesta comarca hábitats propicios como así o demostra as dúas poboacións observadas no concello da Fonsagrada alá polo mes de xullo das que vos amoso esta fotografía deste precioso caracol do que podemos presumir e podemos disfrutar da súa presencia nesta zona.

Caracol de Quimper Elona quimperiana no concello da Fonsagrada.

Máis odonatos da tempada

Seguimos tirando das citas estivais e agora tócalle aos odonatos, catro especies máis das que aínda non faláramos neste blog:

A primeira é Cordulegaster boltonii, un odonato de gran tamaño do que atopamos varios exemplares polo Rego de Valín (Baleira) o 04/08/11 e preto doutro regato por A Golpilleira (Baleira) o 30/08/11.

Cordulegaster boltonii preto de A Golpilleira (Baleira).

A segunda é Pyrrhosoma nymphula, observado 1 ex. macho nun regato preto do muíño da Pontelonga, Pousada (Baleira) o 19/08/11 e outros 2 ex. nun regato por Barcias (Baleira) o 30/08/11.

Pyrrhosoma nymphula macho preto do muiño da Pontelonga (Baleira).

A terceira é Boyeria irene, un odonato tamén de bo tamaño do que atopamos 4 ex. nos taludes da pista preto da casa da Dirección, A Fornaza (A Fonsagrada) o 30/08/11.

Boyeria irene (forma brachycerca) femia por A Fornaza (A Fonsagrada).

E por cuarta e última, Calopteryx virgo ssp. meridionalis, vistos 2 ex. nun regato por Barcias (Baleira) o 30/08/11.

Calopteryx virgo ssp. meridionalis femia preto de Barcias (Baleira).

Apatura iris

Parece que rematou a seca e que por fin comeza a chover con intensidade. Xa que logo non está o conto para andar polo campo e á espera dos cogumelos, que aínda non os probamos esta tempada, imos aproveitar para amosar algúnhas citas e fotografías desas que quedan ahí esperando e que parece que nunca chega o momento de amosalas.
Unha desas citas é a da Apatura iris, un dos ninfálidos de maior tamaño. Esta especie non é moi abondosa por este lares e como soe voar cerca das copas das árbores tampouco e doada vela. Pero cando algo se pudre parece que o seu cheiro a atrae e así foi como a observamos o 19/7/2010 preto de Robledo de Donís (Cervantes) a uns 900 metros de altitude, chuchando nunha prea dun xato baixo un bosque de frondosas e próxima a un regato, é dicir, por onde lle gusta andar.

Aquí vos deixo unha fotografía desde precioso lepidóptero.
.

Apatura iris preto de Robledo de Donís (Cervantes).

A Saramaganta rabilonga e máis hérpetos

Aínda non tivemos ocasión de falar neste blog da saramaganta rabilonga Chioglossa lusitanica. Este endemismo do noroeste da Península Ibérica tamén de pode atopar na comarca da Fonsagrada, xa que logo por aquí atopa os hábitats naturais aos que vive asociada: pequenos regatos e fontes de augas limpas e ben osixenadas, así como vexetación preferiblemente caducifolia en zonas frescas e húmidas. Así foi, nun destes regatos, onde atopamos un par de exemplares baixo unas pedras preto da Ferrería de Cuiña (A Fonsagrada) o 28/07/11.

Saramaganta rabilonga Chioglossa lusitanica pola Ferrería de Cuiña (A Fonsagrada).

Tamén tivemos ocasión este verán de observar que o sapoconcho de orellas vermellas Trachemys scripta elegans xa ten unha poboación establecida no encoro de Salime. Se observaron varios exemplares adultos preto da Área Recreativa da Virxe da Veiga. Outra especie invasora máis.

Tamén citamos:

• Un esgonzo común Chalcides striatus por Santalla (Ribeira de Piquín) o 02/08/11 preto dunha fonte seca no estío.
• Un lagarto das silvas Lacerta schreiberi preto da Ferrería de Cuiña no camiño á Fornaza (A Fonsagrada) o 30/08/11.
• Unha serpe riscada Rhinechis scalaris atropelada na estrada preto da ponte de Boadil (Negueira de Muñiz) o 02/08/11.
• Unha cobra lagarteira meridional Coronella girondica tamén atropelada na estrada preto da Cortevella (Baleira) o 08/08/11.

Lagarto das silvas Lacerta schreiberi preto da ferrería de Cuiña (A Fonsagrada).

Serpe riscada Rhinechis scalaris atropelada preto da ponte de Boadil (Negueira de Muñiz).

Cobra lagarteira meridional Coronella girondica atropelada preto da Cortevella (Baleira).

Papuxa carrasqueira, comezo do paso e outras citas ornitolóxicas do verán

Con este tempo revolto, finaliza agosto por esta terras e aproveitamos para amosar a listaxe de citas ornitolóxicas de interese recollidas nestes meses do estío. Podedes observar polas especies observadas nestas últimas datas que o paso migratorio postnupcial comeza a sentirse.
Tamén observamos por primeira vez na comarca unha especie á que xa lle tiña ganas: a Papuxa carrasqueira Sylvia cantillans. Grazas ó fino oído do compañeiro Amadeo Pombo logramos dar con esta papuxa da que existían citas na zona pero que se estaba resistindo.

-Ouriolo Oriolus oriolus: 2 ex. o 15 de xullo polo encoro do Navia entre Río de Porcos e outro o 17 de xullo polo alto da Vacariza (A Fonsagrada).

-Tartaraña cincenta Circus pygargus. Diversas observacións pola comarca: 1 macho adulto o 21 de xullo entre O Cádavo e Trabeiro (Baleira), outro o 13 de xullo entre A Espiña e Cabreira (Baleira), 1 femia adulta o 22 de xullo polo Coto da Nena, A Marronda (Baleira) e outra femia o 22 de xullo baixando pola Tumbiadoira (A Fonsagrada).

Tartaraña cincenta Circus pygargus polo Coto da Nena, A Marronda (Baleira).

Tartaraña cincenta Circus pygargus pola Tumbiadoira (A Fonsagrada).

-Gaivota chorona Chroicocephalus ridibundus. Primeira observación persoal desta especie o 2 de xullo de 2 ex. no encoro do Navia preto da ponte de Boadil (Negueira de Muñiz).

Gaivota chorona Chroicocephalus ridibundus preto da ponte de Boadil (Negueira de Muñiz).

-Bilurico alinegro Tringa ochropus. 1 ex. o 13 de xullo na charca de Reboira (A Fonsagrada).

-Papuxa común Sylvia communis. 3 ex. o 19 de xullo nunha sebe preto de Reboira (A Fonsagrada).

-Paspallás Coturnix coturnix. Varios exemplares con polos o 28 de xullo nun pasteiro preto de Valdería (Baleira).

-Falcón pequeno Falco subbuteo. 1 ex. sobrevoa O Cádavo (Baleira) á tardiña o 13 de agosto.

-Falcón peregrino Falco peregrinus: 1 ex. o 16 de agosto preto de O Sollío (Baleira) e outro o 22 de agosto por Torviso (A Fonsagrada).

Falcón peregrino Falco peregrinus nunha foto de archivo por San Sadurniño (A Coruña).

-Pedreiro cincento Oenanthe oenanthe. 1 ex. o 22 de agosto preto da charca Reboira (A Fonsagrada).

-Chasco norteño Saxicola rubetra. 2 ex. inm. o 22 de agosto preto de Reboira (A Fonsagrada).

Chasco norteño Saxicola rubetra por Reboira (A Fonsagrada).

-Lagarteiro das torres Falco naumanni. 8 ex. cazando saltóns á tardiña o 27 de agosto nun pastizal por Lamas de Campos (A Fonsagrada). Máis observacións hoxe 1 de setembro en diversos pastizais polo val do Cádavo (Baleira).

-Ferreiriño rabilongo Aegithalos caudatus: 12 ex. o 28 de agosto polo encoro do Navia, preto de A Fornaza (A Fonsagrada) e 6 ex. o 27 de agosto por O Sollío (Baleira) acompañados de 2 ex. de Picafollas musical Phylloscopus trochilus, os primeiros que observamos no paso, 2 ex. de Ferreiriño cristado Parus cristatus e 2 ex. de Ferreiriño negro Parus ater.

-Papamoscas negro Ficedula hypoleuca. 1 ex. oído o 28 de agosto preto de Paradavella (A Fonsagrada).

-Papuxa carrasqueira Sylvia cantillans. 3-4 ex. o 28 de agosto polo Navia, entre a Ferrería de Cuiña e Fornaza (A Fonsagrada), tamén na mesma zona 6 ex. de Ferreiriño azul Parus caeruleus, 2 ex. de Gabeador Certhia brachydactyla e 2 ex. de Papuxa das amoras Sylvia atricapilla. Tamén na mesma zona o 30 de agosto 6 ex. de Estreliña riscada Regulus ignicapilla.

Papuxa carrasqueira Sylvia cantillans polo val do Navia, preto de Fornaza (A Fonsagrada)

-Choia Pyrrhocorax pyrrhocorax. 28 ex. desde o miradoiro de Arexo, A Fornaza (A Fonsagrada).

Choia Pyrrhocorax pyrrhocorax por Arexo, A Fornaza (A Fonsagrada).

Lagarteiros das torres

Estas datas do mes de agosto estan traendo á comarca moita calor, e algunhas treboadas tamén. Parece que estas altas temperaturas estivais son as que animan aos lagarteiros das torres Falco naumanni a visitarnos e a poder disfrutar do seu caracter social vendo como se xuntan para cazar saltóns sen parar, saltando sobre eles no chan unha e outra vez.

Lagarteiro das torres Falco naumanni pola Cima de Valquente (Baleira).

Así se deixaron observar un mínimo de 12 exemplares á tardiña nun pasteiro pola Cima de Valquente, preto de Teilalle, Pousada (Baleira) o 18 de agosto e tamén ao día seguinte, un mínimo de 15 repetían escena á tardiña noutro pasteiro entre O Vilar de Adrios e Fontela (Baleira).

Lagarteiro das torres Falco naumanni pola Cima de Valquente (Baleira).

Non estou acostumado a observar esta especie por estar terras, e vaite ti a saber cantos teño confundido con lagarteiros comúns Falco tinnunculus, o que teño claro que cando volva a ver un grupo numeroso de lagarteiros saltando e cazando saltóns no chan repetidamente terei claro que se trata de lagarteiros das torres Falco naumanni.

  Lagarteiro das torres Falco naumanni pola Cima de Valquente (Baleira).

En fin, que aquí vos deixo estas fotos, agradecendo a Amadeo Pombo a correcta identificación da especie.

Lagarteiros das torres Falco naumanni pola Cima de Valquente (Baleira).

Máis réptiles

Nesta primavera e verán no que nos atopamos son varias as citas casuais de réptiles feitas. Ademais dos lagartos e lagartas habituais na comarca que seguen observándose e dos que xa falei en anteriores entradas, recollemos nestes meses as seguintes observacións:

-Un cobregón Malpolon monspessulanus cruzando unha pista de terra entre a Ferrería de Cuiña (A Fonsagrada) e Coea (Navia de Suarna).

Cobregón Malpolon monspessulanus nunha foto de archivo pola Enciña da Lastra (Rubiá).

-Unha víbora de seoane Vipera seoanei atropelada na estrada preto de Paradavella (A Fonsagrada), outra cruzando a estrada preto de Ouviaño (Negueira de Muñiz) e unha terceira tamén atropelada na estrada no cruce a Rozabragada (A Fonsagrada).

Víbora de seoane Vipera seoanei atropelada preto de Paradavella (A Fonsagrada).

Víbora de seoane Vipera seoanei nunha foto de archivo pola Terra Chá.

-Unha cobra de colar Natrix natrix preto de Esgrade (Baleira) na beira do río Eo e outra atropelada na estrada entre Os Baos (Ribeira de Piquín) e Murias (A Fonsagrada).

Cobra de colar Natrix natrix nunha foto de archivo pola Terra Chá.

-Na beira do río Eo, preto de Murias (Baleira), un macho de escáncer común Anguis fragilis.

Macho de escáncer común Anguis fragilis preto de Murias (Baleira).

Unhas droseras e un par de odonatos

Levaba un tempo tentando atopar na comarca da Fonsagrada algunha das plantas carnívoras (bueno, deixémolo en insectívoras) existentes en Galicia, é dicir, pinguículas e droseras, cun resultado nulo ata o momento. Sabendo que existen hábitats propicios para a súa presencia, e algunha cita tamén, non foi ata a semana pasada cando nun talude dunha pista pola que rezumaba auga e sobre brións do xénero Sphagnum cando atopei a primeira: Drosera rotundifolia. Esta poboación situada no concello da Negueira de Muñiz, preto do límite co concello da Fonsagrada parece estar en bo estado, e iso que o talude na que se asenta pertence a unha pista asfaltada, aínda así debe ter polo menos 200 individuos que están en plena floración. Un agradable achádego que espero non sexa o último.

Drosera rotundifolia no concello de Negueira de Muñiz.

Tamén estos días se multiplican as citas de Onychogomphus uncatus. Atopeime con este odonato por primeira vez no río Lamas na Ferrería de Cuiña (A Fonsagrada) o 02/07/11 , pero estos días pasados o vexo no medio das pistas en bo número.

Macho de Onychogomphus uncatus na Ferrería de Cuiña (A Fonsagrada).

Outro odonato que tiña fotografado é Orthetrum cancellatum. Atopeime cunha esta parexa preto de Cancio (Negueira de Muñiz) o 28/05/11 e aproveito agora para amosala.

Macho de Orthetrum cancellatum preto de Cancio (Negueira de Muñiz).

Femia de Orthetrum cancellatum preto de Cancio (Negueira de Muñiz).

Novas sobre flora da primavera e principio deste verán 2011

Non nos esquecemos da flora vascular da comarca, ou mellor dito, é a propia floración destas especies a que reclama a nosa atención.
Por exemplo cando un vai recorrendo un tramo do río Eo, pola ruta da Marronda, entre Cabreira e a área recreativa da Cortevella (Baleira) o 05/06/11 e atopa uns exemplares de lirios bravos Lilium martagon en floración. Tendo en conta que é a primeira vez que vexo estas flores na comarca, case que é obrigatorio sacarlle unhas fotos.

Lirio bravo Lilium martagon preto da Cortevella (Baleira).

Tamén cando un baixa á seimeira de Vilagocende (A Fonsagrada) o 14/05/11 e xa chegando observa a floración de varios exemplares de Antirrhinum meonanthum, outra chamada de atención.

Antirrhinum meonanthum preto da seimeira de Vilagocende (A Fonsagrada).

As euforbiáceas (Euphorbiacea) son unha familia de arbustos ou herbáceas con varias especies presentes na comarca, quizá unha das máis comúns sexa Euphorbia amygdaloides. Florece entre abril e agosto en moitos lugares sombrizos e húmidos da comarca. Pero é cando empeza a formar os seus froitos (cocas) o momento no que máis presta a súa observación, dando lugar a fotografías como esta preto de Naraxa (A Fonsagrada) o 01/05/11.

Euphorbia amygdaloides preto de Naraxa (A Fonsagrada).

Outra floración chamativa, a de Melittis melissophyllum subsp. melissophyllum. Esta especie chamoume a atención a primeira vez que a observei por Murias (Baleira) o 19/04/11, na beira do río Eo. Ao final atopeina en bo número en varios lugares sombrizos da comarca.

Melittis melissophyllum subsp. melissophyllum preto de Murias (Baleira).

E para rematar esta entrada recordar a floración de Romulea bulbocodium. Polos altos do Chao de Monteseiro (A Fonsagrada) o 07/04/11 se encontraba en floración e en gran número abarcando toda o coto do monte.

Romulea bulbocodium polo Chao de Monteseiro (A Fonsagrada).

Pois non, non era un adeus

Parece que os plantígrados están de moda na comarca. Na noite do domingo 26/6/2011 volveu a aparecer o oso pardo cantábrico Ursus arctos por esta comarca e ata un veciño do lugar puido fotografalo co móvil desde o coche. Tal e como vedes a fotografía é o testemuño da observación e así deron boa conta os medios, como podes ver no seguinte enlace.
http://elprogreso.galiciae.com/nova/98317.html

Fotografía do oso pardo cantábrico Ursus arctos na Fonsagrada. Fonte: El Progreso.

Parece que polo menos catro osos entraron en terras galegas nesta primavera-verán, polo tanto creo que cun pouco de sorte deixarán de ser noticia este tipo de observacións. Pola miña parte que así sexa.

Adeus ao oso mediático?

Comezo cunha interrogante esta entrada, pois non hai xeito de saber con certeza por onde anda nestes momentos este oso pardo cantábrico Ursus arctos que neste último mes se paseou pola comarca da Fonsagrada deixando un lote de indicios que a día de hoxe pouca dúbida ofrecen xa do seu paso e da súa presenza por estas terras.

E é que os medios deron boa conta de cada noticia que sobre os seus movementos ía producindo este xa mediático oso. Así que vos deixo este último? feixe de enlaces ao respecto.

http://elprogreso.galiciae.com/nova/92163.html?lang=gl
http://elprogreso.galiciae.com/nova/92389.html?lang=gl
http://elprogreso.galiciae.com/nova/93818.html?lang=gl
http://elprogreso.galiciae.com/nova/94026.html

Desde que se producíu a primeira observación deste oso no Alto da Vacariza, da que xa demos conta nunha entrada anterior, xurdiron outros feitos que relatamos a continuación.

A seguinte noticia da que se falou foi que un pescador o veu no río Rodil entre os concellos de Ribeira de Piquín e A Fonsagrada e días despois un mínimo de tres ataques a cortíns preto dos lugares de Murias e Maderne (A Fonsagrada), moi preto do lugar onde o pescador o víu. Nestas cortíns con colmeas de abellas e zonas do contorno se atoparon indicios que demostran a presenza do plantígrado como son os destrozos nas colmeas dos cortíns afectados, excrementos (cun forte cheiro a mel e con restos tamén da cera dos panais das colmeas) e un bo lote de grandes pedras volteadas.

Días despois unha nova observación dun oso xa por Santa Eulalia de Oscos (Asturias), a pouca distancia do concello da Fonsagrada nos fan pensar en que este oso finalizou o seu paseo por estas terras para regresar ó seu lugar de partida. Así que se non se producen máis noticias ao respecto podemos dicir que este foi un dos osos que nesta primavera, outro ano máis, decidíu pasearse por terras galegas, desexando que nun futuro cercano ter noticia da presenza dunha osa con crías en Galicia e poder afirmar que en Galicia hai osos, e non esporádicas visitas.

Colmea atacada preto de Murias (A Fonsagrada).

Posible excremento de oso cun forte cheiro a mel e restos da cera dos panais preto de Murias (A Fonsagrada).

Cortín atacado preto de Maderne (A Fonsagrada).

Lugares nos que se observou ou se encontran indicios da presenza do oso.

Seguen chegando as aves estivais

Coa primavera ben entrada e o verán asomando á volta da esquina podemos observar como as aves estivais que visitan a comarca da Fonsagrada seguen chegando. Aínda que botamos en falta algún aguia cobreira Circaetus gallicus máis a estas alturas do ano, si puidemos ver que as observacións de voitres Gyps fulvus están empezando a repetirse, como os mínimo 11 exemplares que observamos o 28/05/2011 por Pedras Apañadas e logo polo Alto do Cerredo.

Voitre Gyps fulvus polo Alto de Cerredo (A Fonsagrada).
Tamén observamos xa desde fai tempo as rulas Streptopelia turtur, como os 2 exemplares observados por Lamas de Moreira o 29/05/2011. Esta especie estival parece que cada ano nos visita en menor número. O caso oposto é a rula turca Streptopelia decaocto, da que cada vez é máis usual facer observacións na comarca.

Rula Streptopelia turtur por Lamas de Moreira (A Fonsagrada).

A papuxa do mato Sylvia undata tamén está xa en plena crianza, como as 2 parexas observada na fraga da Marronda (Baleira) o 15/05/2011.

Papuxa do mato Sylvia undata polo fraga da Marronda (Baleira).
Ademais as andoriñas Hirundo rustica xa colonizaron as cortes da comarca e as andoriñas dauricas Hirundo daurica fan os seus niños baixo as súas pontes preferidas polo encoro do río Navia. Aínda que non son amigo de sacar fotos de niños, entederedes que neste caso, desde a porta da corte, non creo que molestara máis que as vacas ou os seus gandeiros diariamente.

Niño de andoriñas Hirundo rustica pola Fonsagrada.
.
Outras observacións, xa de aves residentes, como o peto verde Picus viridus observado por Redrollán (A Fonsagrada) o 20/05/2011.

Peto verde Picus viridis por Redrollán (A Fonsagrada).

Na procura dun oso polo Alto da Vacariza

Menudos días estos. A observación dun oso por parte dun veciño do Cádavo o pasado martes 10/5/2011 á medianoite na estrada de Lugo á Fonsagrada, á altura do Alto da Vacariza é o tema de conversación preferido dos alporizados veciños de Castroverde e Baleira. Non por imposíbel, si por pouco habitual, o caso é que nestes últimos anos parece que o aumento por parte da poboación occidental do oso pardo cantábrico Ursus arctos fan que estes avistamentos se produzan en territorio galego cada vez máis.

No caso que nos ocupa a prensa escrita dou boa conta deste feito como podedes ver nos seguintes enlaces:
http://elprogreso.galiciae.com/nova/88526.html
http://elprogreso.galiciae.com/nova/89022.html

De momento non se teñen noticias de máis observacións que poidan confirmar esta anecdótica presenza e a procura de sinais por parte do Servizo de Conservación da Natureza e da Fundación Oso Pardo se limitan a varios grupos de pelos en silveiros próximos a unha prea de porco teixo Meles meles preto do lugar da observación, sen que de momento se confirmara que os pelos sexan de oso pardo.

En fin, sen máis, unha fotografía da recollida de mostras dos probábeis pelos deste oso esperando máis noticias que confirmen este achado.

Recollida dos posibles pelos de oso no Alto da Vacariza.

Citas ornitolóxicas na entrada da primavera

Recopilamos as citas ornitolóxicas recollidas nestes meses de marzo e abril do 2011 no comezo da primaveira na comarca de A Fonsagrada nas que se nota a chegada de diversas especies estivais, o paso dalgunhas outras e por suposto tamén especies sedentarias.

• -Lavandeira real Motacilla cinerea. 2 parexas pola ponte de Cabreira no río Eo (Baleira) e por río Rodil preto da ponte de Os Baos (Ribeira de Piquín).


• -Ferreiriño negro Parus ater. 1 parexa nuns salgueiros no río Eo preto da ponte de Cabreira (Baleira).


• -Merlo rieiro Cinclus cinclus. Alomenos 5 exemplares no río Eo entre A Cortevella e o monte do Valiño (Baleira).


• -Cotovía pequena Lullula arborea. Primeiras observacións da tempada preto de Monteseiro, o 7 de marzo, e de Vilar de Cuiña o 15 de marzo (A Fonsagrada).


• -Bubela Upupa epops. 1 ex. observado o 3 de marzo preto da ponte de Boadil (Negueira de Muñiz).


• -Pedreiro cincento Oenanthe oenanthe. Observado 1 ex. preto de Monteseiro (A Fonsagrada) o 7 de marzo, probablemente de paso.


• -Millafre negro Milvus migrans. Observado o primeiro da tempada o 11 de marzo preto de O Cádavo (Baleira).


• -Tartaraña cincenta Circus pygargus. 1 ex. xuvenil ou femia o 13 de marzo preto do Alto de Cerredo (A Fonsagrada).


• -Cuco Cuculus canorus. Oído o 18 de abril pola serra do Muradal (A Fonsagrada).


• -Aguia cobreira Circaetus gallicus. Primeira observación da tempada o 20 de abril de 1 ex. na xuntanza dos río Lamas e Navia (A Fonsagrada).


• -Úbalo Carduelis spinus. 1 ex. ferido por Padrón (A Fonsagrada) o 10 de marzo.

Lavandeira real Motacilla cinerea.


Ferreiriño negro Parus ater.

Merlo rieiro Cinclus cinclus.


Cotovía pequena Lullula arborea.


Bubela Upupa epops.


Pedreiro cincento Oenanthe oenanthe. Fotografía de Alejandro Ocampo.


Aguia cobreira Circaetus gallicus.


Úbalo Carduelis spinus. Fotografía de Alejandro Ocampo.